Arazi Toplulaştırılması

ARAZİ TOPLULAŞTIRMASI VE TÜRKİYE TARIMINDAKİ YERİ

Türkiye'de tarım arazilerinin mülkiyet yapısı, miras hukuku, alım-satım işlemleri ve diğer sosyoekonomik faktörlerin etkisiyle zaman içinde parçalı ve dağınık bir nitelik kazanmıştır. Bu durum, tarımsal işletmelerin ölçek ekonomisinden uzaklaşmasına, üretim verimliliğinin düşmesine ve modern tarım tekniklerinin uygulanmasında zorluklar yaşanmasına neden olmaktadır. Tarım sektörünün yapısal sorunlarının çözümünde ve kırsal kalkınmanın sağlanmasında en etkin araçlardan biri olarak Arazi Toplulaştırması uygulamaları öne çıkmaktadır.

ARAZİ TOPLULAŞTIRMASININ TANIMI VE KAPSAMI

Tanım: Arazi toplulaştırması; aynı şahsa veya işletmeye ait olup, çeşitli nedenlerle ekonomik üretime imkân vermeyecek veya toprak muhafaza ve sulama gibi zirai tedbirlerin alınmasını güçleştirecek derecede parçalanmış, dağılmış ve şekil bozukluğuna uğramış arazi parsellerinin ve hisselerinin, modern tarımsal işletmecilik esaslarına göre bir araya getirilerek düzenli bloklar halinde birleştirilmesi, bütünleştirilmesi ve bu suretle işletmelerin yeniden yapılandırılması sürecidir.

Bu süreç, salt bir parsel birleştirme işlemi olmayıp, kırsal alanın bütüncül bir yaklaşımla yeniden planlanmasını içeren entegre bir kırsal kalkınma projesidir.

Kapsamı: Arazi toplulaştırma çalışmaları aşağıdaki hususları içerir:

• Arazi Düzenlemesi: Parçalı ve dağınık arazilerin modern işletmecilik prensiplerine göre birleştirilmesi.

• Kırsal Altyapının Tesisi: Tarla içi yol şebekesi, sulama ve yüzey drenaj sistemlerinin projelendirilmesi ve inşası.

• Toprak İyileştirme: Gerekli görülen alanlarda arazi tesviyesi ve toprak ıslahı çalışmalarının yapılması.

• Kırsal ve Çevresel Planlama: Köy yerleşimlerinin yeniden düzenlenmesi, doğal hayatın korunması ve yeşil alanların planlanması.

• Afet Yönetimi: Yerleşim yerleri ve tarım arazilerinin erozyon, sel gibi doğal afetlere karşı korunmasına yönelik tedbirlerin alınması.

• Kamu ve Sosyal Hizmet Alanlarının Tesisi: Okul, sağlık ocağı, spor tesisi gibi sosyal donatı alanları için gerekli arazilerin, kamulaştırma yapılmaksızın planlama dahilinde temin edilmesi.

• İşletme Yapısının Güçlendirilmesi: İşletmelerin ıslahı ve verimli bir şekilde faaliyet göstermeleri için gerekli tedbirlerin alınması.

ARAZİ TOPLULAŞTIRMASI UYGULAMA SÜRECİ VE AŞAMALARI

Arazi toplulaştırması, belirli teknik ve idari aşamalardan oluşan sistematik bir süreçtir:

1. Mülkiyet ve Mevcut Durum Analizi: Proje alanındaki tüm parsellerin mülkiyet bilgileri temin edilir; tapu, kadastro ve arazi verileri arasındaki uyumsuzluklar giderilir. Arazinin mevcut kullanım durumu ve sabit tesisler belirlenir.

2. Toprak Etüdü ve Derecelendirme: Arazilerin toprak karakterlerini belirleyen haritalar oluşturulur. Teknik bir komisyon tarafından her parselin verim, konum ve diğer nitelikleri dikkate alınarak bir değer endeksi (puan) atanır. Bu, parseller arası kıymet farklılıklarını objektif olarak ortaya koyar.

3. Blok Planlaması: Yeni yol, sulama ve drenaj ağına uyumlu olarak modern ve düzenli parsel blokları (adalar) tasarlanır.

4. Hak Sahiplerinin Tercihlerinin Alınması: Arazi maliklerine yeni blok planı gösterilerek, toplulaştırma sonrası yerleşim tercihlerine ilişkin talepleri alınır.

5. Yeni Parselasyon Planının Hazırlanması: Malik tercihleri, mülkiyet büyüklükleri ve parsel değer endeksleri esas alınarak; her parselin yola ve sulama kanalına cepheli olmasını sağlayan, adil bir dağılımı gözeten yeni parselasyon planı oluşturulur.

6. İlan ve İtiraz Süreci: Hazırlanan yeni parselasyon planı ve mülkiyet listeleri, ilgili mevzuat uyarınca askıya çıkarılarak ilan edilir. Hak sahiplerinden gelen itirazlar değerlendirilerek plana nihai şekli verilir.

7. Tescil ve Yer Teslimi: Kesinleşen plan, kadastro müdürlüklerince tescil edilerek yeni mülkiyet tapuları oluşturulur. Yeni parseller, arazide hak sahiplerine teslim edilir.

ARAZİ TOPLULAŞTIRMASININ AMAÇLARI VE SAĞLADIĞI FAYDALAR

Arazi toplulaştırması, tarımsal bünyenin ıslah edilerek verimliliğin artırılmasını hedefler. Bu doğrultuda sağladığı başlıca faydalar şunlardır:

• Tarımsal İşletme Büyüklüklerinin Optimum Seviyeye Getirilmesi: Arazi parçalılığının ortadan kaldırılmasıyla ölçek ekonomisine uygun, rekabet gücü yüksek işletmeler oluşturulur.

• Atıl Arazilerin Üretime Kazandırılması: Parselleri ayıran sınırlar, tarla başları ve kullanılmayan yolların ortadan kalkmasıyla net tarım alanı artar.

• Üretim Girdilerinde ve İşletme Giderlerinde Tasarruf Sağlanması: Makine kullanım verimliliğinin artması ve ulaşım mesafelerinin kısalmasıyla zaman, işçilik ve akaryakıt maliyetleri düşer.

• Verimlilik ve Kalitenin Artırılması: Tohum, gübre, ilaç gibi girdilerin kullanımı daha etkin hale gelir ve sulama randımanı yükselir.

• Kamu Yatırım Maliyetlerinin Düşürülmesi: Sulama ve yol gibi altyapı projeleri, kamulaştırma bedeli olmaksızın, proje alanındaki parsellerden yapılan Düzenleme Ortaklık Payı (DOP) kesintisi ile finanse edilir.

• Mülkiyet Anlaşmazlıklarının Giderilmesi: Hisseli mülkiyetten kaynaklanan hukuki ve sosyal sorunlar çözüme kavuşturulur.

• Kırsal Kalkınmanın Desteklenmesi: Toplulaştırma, çevre koruma, erozyonla mücadele ve köy imar planları gibi diğer kırsal kalkınma hizmetlerinin entegre bir şekilde uygulanmasına zemin hazırlar.

TÜRKİYE'DE ARAZİ TOPLULAŞTIRMA ÇALIŞMALARININ MEVCUT DURUMU

Ülkemizde arazi toplulaştırma faaliyetleri 1961 yılında başlamıştır. İlgili kamu kurumları tarafından yürütülen çalışmalarla bugüne kadar önemli bir alanda toplulaştırma projeleri tamamlanmıştır. Ancak Türkiye'nin toplam tarım arazisi potansiyeli göz önüne alındığında, yapılacak çalışmaların kapsamının genişletilmesi gerekliliği açıktır. Son yıllarda uygulanan başarılı projeler neticesinde, çiftçiler nezdinde toplulaştırmaya yönelik farkındalık ve talep artış göstermektedir.

Sonuç olarak, arazi toplulaştırması, tarım sektörünün yapısal problemlerini çözen, verimliliği ve karlılığı artıran, aynı zamanda kırsal altyapıyı modernleştiren entegre bir arazi düzenleme politikasıdır. Türkiye tarımının sürdürülebilirliği ve küresel rekabet gücünün artırılması bakımından stratejik bir öneme haizdir.